زریاب افتخار هر ایرانی

زرياب
افتخاري از سرزمين ايران

ايران در موسيقي از كشورهاي معاصر خود مانند : سومر ، بابل ، مصر و يونان عقب تر بود ؛ گرچه موسيقي در دربار هخامنشيان ، بخصوص در زمان خشايار شاه ، براي همراهي رقص نواخته مي شد.
به طور كلي پس از حمله اسكندر در زمان سلوكيان و اشكانيان ايران تحت تأثير تمدن يوناني واقع شد و در اين دوره خصوصاً در زمان بهرام گور ، موسيقي از اهميت زيادي برخوردار بود و بسيار مورد توجه قرار گرفت .
از سازهاي دوره ساسانيان بربط ، ناي و شيپور معمول بودند.
پس از حمله اعراب به ايران ، مصر ، سوريه و تسخير اين كشورها ، اعرابي كه عاري از تمدن بودند و از هنرهاي زيبا بهره اي نداشتند ، كم و بيش با دنياي متمدن آشنا شدند و در موسيقي نيز تحت تاثير هنر رمي و خصوصاً هنر ايران قرار گرفتند .
پس از روي كار آمدن عباسيان ، امور كشورهاي اسلامي به دست ايرانيان افتاد و وزراي عباسيان كه اغلب از ایرانیان بودند طبعاً از هنرمندان ايراني حمايت مي كردند.
در دوران وزارت برمكيان يك خانواده اصيل ايراني در دربار عباسيان پرورش يافت كه به عالم موسيقي خدمت كردند ؛ ابراهيم موصلي ، منصور زلزل ، اسحاق موصلي (فرزند ابراهيم) و عماد فرزند اسحاق .
ماهان، پدر ابراهيم كه از دهقانان فارس بود به واسطه جور عمال بني اميه به كوفه مهاجرت كرد و دو سال پس از تولد ابراهيم در آن شهر در گذشت .
ابراهيم تحت حمايت خانواده خزيمه تحصيلات خود را آغاز كرد و براي تحصيلات موسيقي به موصل رفت و همانجا نيز تخلص موصلي گرفت .
وي براي تكميل فن موسيقي به ايران بازگشت و در ري ، نزد استاد موسيقي جوانويه ، كه از ايرانيان زرتشتي بود ، اصول موسيقي و آوازهاي ايراني را فرا گرفت . ابراهيم در همين شهر با دختري به نام شاهك رازي ازدواج كرد و حاصل ازدواج آن پسري به نام اسحاق بود.
ابراهيم پس از اطلاع از موسيقي عربي ، ايراني و رمي به بغداد آمد و در دربار خليفه مهدي و هارون الرشيد مقام بزرگي يافت .
فرزند او اسحاق موصلي 235-150 هجري نيز در موسيقي بسيار قوي بود چنان كه ابوالفرج اصفهاني نويسنده كتاب اغاني اسحاق را به دريا و موسيقيدانان ديگر را به جوي آب تشبيه كرده است .
اسحاق مقدمات موسيقي را نزد پدر فرا گرفت و در علوم ديكر نيز تحصيل كرد و در خصوص كتب فلسفه يوناني اطلاع كافي كسب نمود . او نزد منصور زلزل برادر زن ابراهيم عود را فرا گرفت . از افتخارات وي تربيت شاگردي چون زرياب است . اسحاق در سالهاي آخر عمر نابينا شد و بعد از دو سال انزوا ، در سال 235 هجري در بغداد در گذشت .
ظهور زرياب
ابوالحسن علي بن نافي ،‌  متخلص به زرياب از شاگردان اسحاق بود و پس از تحصيل موسيقي در بغداد ، استاد خود را ترك كرد و به آندلس اسپانيا كه در آن وقت تحت استيلاي خاندان اموي بود ، سفر كرد و در دربار عبدالرحمن دوم مقام ارجمندي يافت .
زرياب براي دستگاه هاي مختلف موسيقي طرحي تنظيم كرد كه آن را شجره الطبوع نام گذاشت و تغييراتي در ساز عود پديد آورد و سيم پنجمي به عود اضافه كرد.
اسپانيايي ها زرياب را مخترع و پدر گيتار مي دانند . آوازهايي كه زرياب تصنيف كرده از نظر هنر آوازي قابل توجه است و مي توان آن را با قواعد علمي امروز تطبيق كرد.
اين قواعد ، تركيبي از قاعده آوازي و سويت است كه پانصد سال بعد در اروپا معمول شد و مي گويند كه وي ده هزار آواز با آهنگشان از بر داشت .
زرياب تا آخر عمر در كوردوباي اسپانيا مي زيست و درآنجا يك مدرسه موسيقي بنا كرد و تأثير بسزايي در موسيقي آندلسيا داشت . از اين رو هنر موسيقي در آندلسيا پيشرفت شاياني كرده و پس از وي يادگارها و آثار او همچنان باقي و متداول بود و نسل به نسل منتقل مي شد.
نمونه و يادگارهاي هنري زرياب به كشورهاي ساحلي آفريقا منتقل گرديد و هنوز هم آثار هنري وي در آن سرزمين يافت مي گردد .
قابل ذكر است كه پاكودلوسيا نوازندة اسپانيايي براي قدرداني و زنده نگه داشتن نام پرآوازة اين هنرمند نام يكي از آلبوم هاي خود را زرياب ناميد . زرياب سهم بزرگي در موسيقي ايران زمين و همچنين رواج موسيقي شمال آفريقا و همچنين اسپانيا داشته است وي گيتارهاي اوليه را كه از اسلاف گيتار اوليه به شماور مي آيند ساخت .
به عنوان يك نوازنده كوچك به نام پرآوازة اين هنرمند ايراني افتخار مي كنم .

{گرفته شده از كتاب هنر مرموز فلامنكو خانم نگار نيك اندام مقدم}